مجله بنیادی
ایران خانه سنت غنی و متنوعی از پارچه‌های دستبافت است که نشان‌دهنده قرن‌ها هنر ماهرانه است که در طول نسل‌ها منتقل شده است. هر منطقه در ایران دارای سبک، تکنیک و تأثیرات فرهنگی منحصر به فرد خود است که تنوع گسترده ای از منسوجات را ایجاد می کند. در اینجا چند نمونه از عمده انواع دستبافت از نقاط مختلف ایران آورده شده است:
1. ترمه (یزد)
منطقه: یزد
جنس: ابریشم و پشم
توضیحات: ترمه یک پارچه دستبافت مجلل است که به دلیل طرح های پیچیده و رنگ های زنده اش شناخته شده است. اغلب دارای نقوش گلی (بوته جقه) است و برای ساختن روسری، رومیزی و کوسن استفاده می شود. فرآیند بافت ترمه ظریف و زمان بر است و به صنعتگران ماهر و بافندگی چوبی سنتی نیاز دارد.
2. زیلو (یزد و کاشان)
منطقه: یزد و کاشان
جنس: پنبه
توضیحات: زیلو نوعی پارچه نخی با بافت مسطح است که اغلب برای فرش یا تشک نماز استفاده می شود. طرح ها معمولاً هندسی و ساده و با رنگ های دو رنگ هستند. زیلو بافی به دلیل ماندگاری قابل توجه است و در شهرهایی مانند میبد در استان یزد سنت دیرینه ای است.
3. پاته (کرمان)
منطقه: کرمان
جنس: پشم (با ابریشم دوزی)
توضیحات: پته پارچه پشمی تزیینی است که با نخ های ابریشمی گلدوزی شده است. نقوش، معمولاً گلدار و هندسی، ریشه عمیقی در فرهنگ و سنت ایرانی دارند. این پارچه اغلب برای رومیزی، دیوارکوب و کوسن استفاده می شود.
4. گلیم (فارس، کردستان و آذربایجان)
منطقه: فارس، کردستان و آذربایجان
جنس: پشم
توضیحات: گلیم یک فرش پشمی تخت بافته است که به دلیل طرح های هندسی جسورانه و رنگ های پر جنب و جوش معروف است. مناطق مختلف الگوها و طرح های رنگی منحصر به فرد خود را دارند. به عنوان مثال، گلیم‌های شیرازی از فارس اغلب دارای نقوش حیوانی و گیاهی است، در حالی که گلیم‌های کردی بر رنگ‌های روشن، پررنگ و جزئیات پیچیده تأکید دارند.
5. جاجیم (مازندران و کردستان)
منطقه: مازندران، کردستان
جنس: پشم یا ترکیبی از پشم و پنبه
توضیحات: جاجیم پارچه ای ضخیم و مقاوم است که به صورت نوارهای باریک بافته می شود و بعداً به هم دوخته می شود. طرح ها معمولاً نوارهای ساده یا نقش های هندسی هستند و برای پتو، قالیچه و لباس های سنتی استفاده می شود. جاجیم در مازندران به خاطر رنگ‌های زنده و کاربرد عملی آن شهرت خاصی دارد.
6. گبه (فارس)
منطقه: فارس
جنس: پشم
توضیحات: گبه قالیچه ای دستبافت است که به طور سنتی توسط عشایر کوچ نشین به ویژه در منطقه فارس ساخته می شود. دارای طرح های ساده، اغلب با نقوش هندسی یا حیوانی مینیمالیست. قالیچه های گبه به خاطر پرزهای ضخیم و رنگ های روشن و شاد معروف هستند که باعث محبوبیت جهانی آن ها شده است.
7. بافته های شاهسون (شمال غربی ایران)
منطقه: شمال غرب ایران (عشایر شاهسون)
جنس: پشم
توضیحات: عشایر شاهسون به خاطر منسوجات دستباف پیچیده، به ویژه کیف، پتو و قالی شهرت دارند. این منسوجات اغلب دارای الگوهای هندسی پیچیده هستند که بازتاب فرهنگ قبیله ای است. بافته‌های شاهسون به دلیل مهارت و طرح‌های پر جنب و جوش آن بسیار مورد توجه است.
8. سوزنی (خراسان و آسیای میانه)
منطقه: خراسان و مناطق همجوار
جنس: ابریشم یا پنبه
توضیحات: سوزن دوزی اگرچه در آسیای مرکزی رایج تر است، اما در خراسان نیز ریشه عمیقی دارد. این نوع پارچه به خاطر گلدوزی های پررنگ و پیچیده اش که اغلب دارای نقوش گل و طبیعی است، معروف است. برای دیوارپوش های تزئینی، روتختی و حتی لباس استفاده می شود.
9. بلوچی بافی (سیستان و بلوچستان)
منطقه: سیستان و بلوچستان
جنس: پشم و پنبه
توضیحات: قوم بلوچ منسوجات دستبافت متمایز، عمدتاً قالیچه‌ها را خلق می‌کنند که به خاطر رنگ‌های خاکی و نقش‌های غنی و پیچیده‌شان معروف است. طرح ها اغلب طبیعت و اشکال هندسی را به تصویر می کشند و پارچه ها به دلیل استحکام و دوام خود شناخته می شوند.
10. چادرشب (مازندران)
منطقه: مازندران
جنس: ترکیب پنبه و ابریشم
توضیحات: چادرشب پارچه ای سبک و دستبافت است که اغلب برای ساختن شال یا چادر استفاده می شود. ظرافت ظریفی دارد، با الگوهای ظریفی که در پارچه بافته شده است. بافندگان مازندرانی به دلیل دقت و کیفیت بالای این پارچه سنتی شهرت دارند.
